NOT: Arena ile her türlü modelleme simülasyon&animasyon yapılır. Yorum yazmak yeterli! Yoruma cep numaranızı yada mailinizi yazınız.
Simülasyon, gerçek bir sistemin modelini tasarlama süreci ve sistemin işlemesi için sistemin davranışlarını anlamak ve değişik stratejileri değerlemek amacıyla bu model üzerinde denemeler yapmaktır.
1. ARENA PROGRAMI
Arena programı, Siman’ı da piyasaya süren Systems Modeling Corparation adlı bir firmanın geliştirdiği Windows ara yüzüne sahip popüler bir simülasyon programıdır. Arena programı, başarılı bir simülasyon için gerekli olan animasyon, giren ve çıkan verinin analizi gibi fonksiyonları ayrıntılı ve kapsamlı bir şekilde içermektedir.
Arena, bir program modeli oluştururken oluşturulmuş modeli çalıştırırken Siman komutlarını kullanır. Fakat bu programın özelliği komut bilgisine neredeyse hiç ihtiyaç duymamasıdır. Arena’da, şablonlarda kısa yolları verilmiş modülleri program sayfanıza ekleyerek ve bu modülleri çift tıklattığınızda açılan pencereye istenen bilgileri (geliş zamanı, yığın boyutu, bir sonraki istasyon adı v.b) girmek suretiyle model programınızı oluşturabilirsiniz.
Arena, Windows altında çalıştığı için araç çubukları, menüler ve pencerelerle çalışmak konusunda büyük kolaylıklar sağlar. Arena model sisteminin gücü üretim, sağlık sektörü, akış hatları, bilgisayar ağları gibi ortamlarda özel uygulamalara imkan vermesinden ileri gelmektedir.
Dosya işlemleri normal bir Windows penceresinde olduğu gibi çalışır. Yeni bir dosya açmak için File/New menüsü seçilebileceği gibi Ctrl+N tuş kombinasyonu da kullanılabilir. Mevcut bir model File/Open komutu ile açılır. Gerekli ise doğru klasörü seçip gerekli dosyayı bulduktan sonra o dosyayı açabilirsiniz. Modellerin kayıt edilmesi ise File/Save veya File/Save As komutu ile olur. File/Print komutu ile modellerin çıktısı alınabileceği gibi File/Print Preview ile önizleme yapılabilir.
Bazı gerekli noktalar:
· Arena’nın nesne temelli çizim sisteminde, öncelikle bir nesne seçilmeli sonra da gerekli işlemler yapılmalıdır.
· Nesnelerin özelliklerinin değiştirilebilmesi için Undo (File/Undo) ve Redo (File/Redo) komutları vardır.
· Arena’da mouse ile yapılan işlemlere sağ tıklamak da dahildir. Verdiğiniz en son komutun tekrar verilmesi durumunda tekrar aynı komut emrini vermek yerine sağ tıklayarak bu işlemi yapabilirsiniz. Ayrıca sağ tıklamak mevcut fonksiyondan kurtulmayı da sağlar. (Bir şekil çiziminden çizimi yaptıktan sonra çıkabilmek için.)
· Çizim yaparken Shift tuşuna basılı tutmak bazı yapılan işlemlere özellikler kazandırır. Bu özellikler çizilen şekle göre değişir. Çizgiler yatay, dikey veya 45º açı ile; dikdörtgen çizimi kare ile; elipsler de daire ile çizilecek şekilde ayarlanır.
· Birden fazla açık arena penceresi ile çalışmak durumunda iseniz Ctrl+Tab tuşu ile bu pencereler arasında geçiş yapabilirsiniz.
· Klavyedeki Insert tuşuna basmak veya Ctrl+D tuş kombinasyonuna basmak model içinde ne seçili durumda ise o nesnenin kopyasını yaratır. Böylece yeni nesneyi taşıyabilir veya gerekli işleriniz yapabilirsiniz.
2. PROGRAM PROSEDÜRLERİ
Arena’nın içerisinde 5 adet program prosedürü bulunmaktadır. Bunlar:
2.1 Input Analyzer: Veri girdisinin analizini yapar. Simülasyon yapmak için ihtiyaç duyduğumuz gelişler arası zaman, servis zamanı gibi bilgiler analiz edilir. Örneğin gelişler arası zaman şöyle ölçülmüştür: 1. parçanın gelişinden 2. parçanın gelişine kadar geçen zaman=5, 2. parça gelişinden 3. parça gelişine kadar geçen zaman=6 vs... Bu rakamlar not defterinde 5 6 4 6 5 7 7.4 6.3 şeklinde birer boşluk bırakılarak yazılır. Daha sonra bu text dosyasına bir isim verilerek kaydedilir ve program kapatılır. Daha sonra Input analyzerda file>yeni butonuna basarak yeni bir dosya açılır. Sonra yine file menüsünde bulunan Data File>Use existing sekmesine basılır ve açılan pencereden daha önce yapmış olduğunuz text dosyası seçilir. Fit menüsünde bulunan Fit All sekmesine basarak verilerinizin en uygun olduğu dağılım ve ilgili veriler bulunur.
2.2 Arena: Model programının oluşturulduğu ve bu programın çalıştırılması suretiyle simülasyonun yapıldığı ana programdır. Bu programdan elde edilen veriler Output Analyzerda işlenir.
2.3 Output Analyzer: Arena programında yapılan simülasyonun sonuçlarının analiz edildiği, birbirleriyle karşılaştırıldığı, çeşitli grafikler vasıtasıyla simülasyon sonuçlarının kolay anlaşılması için görselliğin sağlandığı programdır.
2.4 Scenario Manager: Siman veya Arena’da, Siman kodlarıyla oluşturulmuş programların derlenmesinde ve link edilmesinde kullanılır. İlk önce model program, Siman komutları kullanılarak yazılır ve Scenario Manager’da derlenir ve “program.m” dosyası elde edilir. Sonra deneysel program yazılır ve derlenerek “program.e” elde edilir. Daha sonra model program ve deneysel program link edilir (birleştirilir) eğer bir hata yoksa “program.p” elde edilir. Bu da Arena’da çalıştırılarak simülasyon yapılır. Scenario Manager’in avantajı Dos ortamına göre derleme ve link etme işleminin daha kolay yapılabilmesi ve ortaya çıkan hataların daha kolay debug (hata ayıklama) edilmesidir.
2.5 Arena Viewer: Ana programda hazırlanmış model programın çalıştırılıp sonuçlarının alınmasında kullanılır. Bu programın yaptığı işlevin daha fazlası zaten Arena’nın ana programında run menüsünde yapılmaktadır. Arena Viewer’ın avantajı ise lisans istemeden her türlü bilgisayara yüklenip ana programda yapılmış simülasyonların çalıştırılmasıdır. Bu program sadece yapılmış programları çalıştırdığı için hard-diskte fazla yer kaplamaz. Ana programda hazırlanmış simülasyonlar, file menüsünde bulunan Pack and Go komutuytla paketlenerek Avf uzantılı dosyalara dönüştürürler. Yalnızca bu dosyalar Arena Viewer’da çalıştırılabilir. Fakat bu dosyalar üzerinde değişiklik yapılamaz. Ancak ana programda simülasyonlar kullanıcıdan veri girişi isteyen komutlar kullanarak yapılmışsa yalnızca istenen veriler girilerek simülasyon çalıştırılır.
Arena ilk çalıştırıldığında yeni bir model yaratmak için
karşınıza çıkacak olan ekran aşağıdaki şekildeki gibidir. Burada ileride
açıklanacak olan kısımların bir çoğu yer almaktadır.
Görüldüğü gibi bir çok araç çubuğu ile yapılmaya çalışılan, simülasyonun
basitleştirilmesi çalışmasıdır. Ekranda görülen her şey bir model oluştururken
işimize çok yarayacak olan komutları içermektedir. Şimdi bu ekrandaki menüler,
araç çubukları ve bunların yaptıkları işlerden bahsedilecektir.
3.
MENÜLER
Arena’ya başladığınız zaman File, View, Tools ve Help
menülerini görebilirsiniz. Bir modelin yerleşimiyle beraber Edit, Arrange,
Module, Run ve Window menüleri eklenir. Her menü altındaki çeşitli işlev ve
yeteneğe sahip komutların mantıksal olarak bağlanmasıyla oluşturulmuştur. Bir
çok menü nesnesi standart Windows fonksiyonlarıdır. Bu yüzden aşağıda Arena’ya
özel şeyler üzerinde yoğunlaşılacak ve bunların ayrıntısına da daha sonradan
inilecektir.
Menüler açılımları aşağıda gösterilmiştir. Modeller açık
olmadan bazı menüler daha kısa sürecektir. Menüler içindeyken bile
çalışabilecek olan kısa yollar ise her menü komutunun sağ tarafında yer alan
kısa yol klavye kombinasyonlarıdır. Ayrıca menüler açıldıktan sonra komutlarda
altı çizili harflerin klavyeden yazılması ile de bu komutlar verilebilir.
3.2 Edit Menüsü: Burada Arena’ya nesneler ekledikçe
onlarla ilgili seçenekleri içeren komutlar bulunacaktır. Yaptığınız işlemleri
geri alabilir, geri aldığınız işlemleri tekrar yapabilirsiniz. Seçili bir nesneyi
kopyalayabilir veya kesebilirsiniz ve bunları mevcut modele, başka bir modele
ve bazı durumlarda başka uygulamalara taşıyabilirsiniz.Kopyalayıp veya kesip
clipboard’a yerleştirdiğiniz nesneleri yapıştırmak için Paste komutu, bu
yaptığınız işlemin iki dosyada da otomatik olarak güncelleştirilmesini sağlamak
için de Paste Link komutu kullanılır. Duplicate seçtiğiniz nesnenin hemen
yanına o nesnenin aynısından bir tane daha yapmaya yarayan komuttur. Delete
komutu her ne seçili ise onu silmeye yarar. Bütün nesnelerin bir anda seçilmesi
için Select All komutu bütün nesnelerin seçiminin bir anda kaybolması için de
Deselect All seçeneği kullanılır. Arena’nın Find komutu aradığınız yazı ne ise
onu bütün modüllerde ve animasyon nesnelerinde arayacaktır. Properties ile
nesnelerin özellikleri hakkında daha fazla özellik öğrenebilirsiniz.
Modelinizde diğer dosyalar ile bir bağlantı var ise Links bu bağlantıları
incelemenizi onları değiştirebilmenizi ve üstünde değişiklikler yapmanızı
sağlar. Insert new object grafik veya multimedya gibi diğer uygulamalardan
çeşitli yerleştirmeler yapmanızı sağlar. Object başka bir uygulamadan
getirdiğiniz bir nesne ile ilgili çeşitli düzenlemeler yapmanıza olanak verir.
3.3 View Menüsü: Bu menü ile modelleriniz ekrandaki
görüntüsü ve hangi araç çubuklarının görüntülenmesi gerektiği ayarlarını
kontrol edebilirsiniz. Zoom seçeneği ile ekran üzerinde odaklanarak ayrıntı
seviyesini azaltıp arttırabilirsiniz. Zoom Factor her seferinde Zoom
yaptığınızda ne kadar yaklaşıp uzaklaştığınızı ayarlamanıza yarayacaktır. View
hazır bulunan çeşitli görünümlere ve Names View ise kendi özel görünümü
yaratmanıza yardım edecektir. Grid ve Snap komutları eğer yerleştirdiğiniz
nesneler için coğrafik bir grafiklik istiyorsanız işinize yarayacaktır. Layers
düzenleme ve çalıştırma durumlarında hangi nesnelerin gösterilip hangilerinin
gösterilmeyeceğinin ayarlanacağı ve kontrol edileceği kısımdır. Araç çubukları
hangi düğme gruplarının yerleştirileceğinin ayarlandığı komuttur. En alttaki
Status Bar ise Arena’nın en altında bulunan mouse’un ekran üzerinde hangi
koordinatlarda bulunduğunu ve neler olduğunu gösteren durum göstergesinin ayarı
ile ilgilidir.
3.4 Tools Menüsü: Arena sadece modelleme ile değil
aynı zamanda bir çok araçla da karşımıza geliyor. Model Jump Wizard basit bir
kaç girdi ile yeni bir proje yüklemek için basit bir Arena modeli
oluşturmaktadır. Input Analyzer model girdilerini belirlemek için çeşitli
olasılık dağılımlarını kullanır. Output Analyzer simülasyonunuzun sonuçlarının
istatistiksel analizi için ortam hazırlar. Scenario Manager bir çok farklı
simülasyonun çalıştırılabilmesi için bir ortam yaratır. Aynı model üzerinde
değişik veriler için farklı ayarlar ile çalışabilmeyi böylece onları analiz
edebilmeyi sağlar. License Summary Arena’nın yüklenmiş olan profesyonel sürümü
hakkında bilgi vermeye yarar. Show Visual Basic Editor, Visual Basic kodlarını
yazabileceğiniz bir ortam hazırlar ve bir pencere açar. Son olarak Options
Arena’nın ihtiyaçlarınıza cevap vermesi için gerekli ayarlamalarınızın
yapılacağı seçenekler bölümüdür.
3.5 Arrange Menüsü: Buradaki komutlar modelleme modülleri ve grafikler için yerleşim ayarlarını içerir. Bring to Front ve Send to Back seçili nesnelerin yerlerine göre üst veya altta kalmalarının ayarıdır. Group ve Ungroup seçili nesnelerin bir arada tutulması veya ayrılması için onların fiziksel görünüşlerinin bozulmadan yapılması ile ilgili ayarlardır. Group eğer birden çok nesneyi bir yerden başka bir yere birbirlerine olan konumlarının bozulmadan hareket ettirmek istersek çok faydalıdır. Flip seçiminizi eksen varmış gibi eksen etrafında döndürmeye yarar. Rotate saat yönünde seçim yaptığınız nesneyi 90º döndürür.
3.6 Module Menüsü: Bu komutlar modelin
mantık komutları ve onların geldikleri template ler ile ilgilidir.
Connect parçaların modülden diğerine geçişlerini göstermek için iki modülü
bağlamaya yarar. Auto-Connect daha önce yerleştirilmiş bir modülün yanına
yerleşim yapılması durumunda otomatik olarak bu bağın kurulması işlemini yapar.
Smart Connections yapılan bu bağlantıların üç defa açı yaparak yerleşmesini
sağlar. Template Panel bir grup modelleme yapısını template araç çubuğuna
yerleştirmeyi ve oradan kaldırmayı sağlar. Show modülün isminin mi, yoksa
sadece animasyonunun mu gözüktüğünü ayarlamak içindir. Breakpoint parçanın bu noktaya
gelmesi halinde simülasyonun durmasını sağlar.
3.7 Run Menüsü: Bu menü simülasyonun çalıştırılması,
kontrol edilmesi, duraksatılması veya yavaş yavaş adımlanması için gerekli
komutları içerir. Bunun yanında hazırlık ve kontrol için, sonuçlara ve hatalara
bakmak için ve simülasyonun nasıl çalıştığına ekranda nasıl gözüktüğüne dair
işlemlerin yapılması için bir çok alternatif sunar.
3.8 Window Menüsü: Aynı anda birden çok açık modeliniz
varsa bunları fiziksel olarak düzenleyebileceğiniz Cascade Tile gibi seçenekler
bulunur. Bir çok modeli simge durumunda tutyorsanız onları düzenlemek için
Arrabge Icons size yardımcı olacaktır. Use System Background Color ile
Windows’un arka plan ayarları kullanılır. Son olarak açık herhangi bir modele
geçiş yapmak için onun adına tıklama yeterlidir.
3.9 Help Menüsü: Bu menü Arena içindeki yardım alma
yollarından bir tanesidir. Arena Help Topics seçilmesi durumunda İçindekilere
ulaşılacaktır.
4.
ARAÇ ÇUBUKLARI
Arena içinde düğme grupları ve açılan menüler içeren bir çok
araç çubuğuna sahiptir. Bu araç çubukları genel aktivitelere çabuk ulaşmayı
sağlar. Bu düğmelerden bazıları daha önce sözü geçen menülere ulaşmanın kısa
yolları olabildiği gibi bazıları da bir komutu vermenin tek yolu olabilir.
Model yapımında veya ayarlarının yapılması sırasında eğer
ihtiyacınız yok ise bütün araç çubuklarını kullanmak zorunda değilsiniz.
View/Toolbars komutu karar verebilmeniz için araç çubuklarını seçmenize imkan
verir. Standart ve View araç çubukları “Standart View” olarak
birleştirilmişlerdir. Ayrıca istediğiniz araç çubuğunu üstüne basılı tutup
taşımak suretiyle herhangi bir alana taşıyabilirsiniz. Eğer bu işlemi model
yaptığınız bir alana koyarsanız bu sefer araç çubuğunun üstünde adını da
görebilirsiniz ve araç çubuğunuz artık bir palet görünümündedir.
Araç çubuklarının görünümü Tools/Options komutundan da
değiştirebilirsiniz. Araç çubukları ile yaptığınız ayarlamaları her seferinde
yapmak zorunda değilsiniz. Ayarlamayı yaptıktan sonra Arena yaptığınız
değişiklikleri hatırlayacaktır. Bunun yanında modeli yarattığınız anda başka,
simülasyonu çalıştırırken başka, ve değişik Arena pencerelerinde farklı araç
çubukları kullanbilirsiniz. Arena bütün yaptığınız değişiklikleri
hatırlayacaktır.
4.1 Standart Araç Çubuğu:
New (Yeni) komutuyla başlayıp, Open komutuyla
devam eden araç çubuğunda yapılabilen diğer işlemler modelleri kayıt etmek,
varsayılan ayarlarla yazdırmak için Print butonu, Cut Copy Paste ikonları,
Undo ve Redo ikonları ve enson olarak da yardım alabilmek için yardım
ikonu. Yardımı buradan almanın avantajı istediğiniz bir yere mouse yardımı ile
tıklanması durumunda buradaki ilgili Help penceresi karşınıza
çıkacaktır.
Bu araç çubuğu yardımı ile Zoom yapabiliriz. Bütün model,
önceki görünüm veya görünüm için farklı bir seçenek arasından seçim
yapabiliriz. Burada ayrıca Grid, Snap ve Layer ayarlarının yapılması mümkündür.
Buradaki komutlara View menüsü altından da ulaşılabilinir.
4.3 Arrange Araç Çubuğu
Seçilmiş bir nesneyi öne getirebilir veya onu arkaya
gönderebilirsiniz. Briden fazla seçili nesne bir grup altında toplanabilir veya
daha sonra bunları ungroup ile ayırabilirsiniz. Seçili nesneler ayrıca yatay
veya dikey bir eksene göre döndürülebilir veya saat eksenine göre
döndürülebilirler. Son olarak da iki modülü birbirine bağlamak için kullanılan
Connect düğmesi yer alır. Burada verilen ikonların yaptıkları işlere Arrange
menüsü altından da ulaşılabilinir.
4.4 Draw Araç Çubuğu
Draw araç çubuğundaki düğmelerin bir menü ile bağlantısı yoktur. Dolayısıyla direk olarak araç çubuğundan kontrol edilirler. Arena içinde düz, kırık, açılı ve kapalıalan oluşturacak çizgiler çizmeye yarayan kısımdır. Ayrıca istenilen herhengi bir yere yazı yazmak, seçilen kapalı alan veya çizginin çizgi, renk gibi özelliklerinin değiştirilmesi gibi işlemler yapılabilir.
5 Color Araç Çubuğu
Bu araç çubuğu modellerin animasyonu için gerekli ikonları
içerir. Kısaca bu ikonlardan bir tanesi üzerine tıkladıktan sonra gerekli
açıklamaların yapılamasından sonra bunu yapmak istediğiniz modül üzerine
götürün ve model içine animasyon yerleştirin.
Go
komutu simülasyonu çalıştırır. En son kontrolden sonra başka bir işlem yapıldı
ise öncelikle çalışmadan evvel kontrol edecektir.
Step
modeli bir sonraki zaman basamağına atlatır. Böylece ayrıntılı olarak neler
olduğunu görebilirsiniz. bu da Go gibi son kontrolden sonra başka bir işlem
yapıldı ise onu kontrol edecektir.
Fast-Forward
animasyonu kaldırarak çok yüksek bir oranda simülasyonun çalışmasına ve çabuk
sonuçlara ulaşmayı sağlar.
Pause
çalışmayı duraksatır ve böylece bir şeye bakılabilir. Daha sonra Go diyerek
simülasyona kaldığı yerden devam edebilirsiniz.
Start
Over en başa dönüp simülasyonu baştan çalıştırır.
Arena
modelinizi çalıştırırken çalışma modundasınızdır. Bu yüzden çoğu model
oluşturma aracı çalışmaz. Modelin çalışmasını sonlandırmadan model üzerinde bir
değişiklik yapamazsınız. Bu işlem de End komutu ile olur.
Check
Model modelin çalıştırılmadan doğru çalışıp çalışmayacağını anlamak için
yapılan bir kontrol işlemidir. Eğer Arena bu aşamada bir hataya rastlar ise bu
hataya Errors/Warnings penceresi yardımı ile bakabilir ve burada yapılacak
düzeltmeleri yapabilirsiniz. Bu pencerenin altındaki düğmeler hatanın yerinin
bulmak ve gidermek için kullanılabilir.
Review
Errors en son meydana çıkan Errors/Warnings penceresini tekrar açarak kontrol
sırasında Arena’nın bulduğu hatalara göz atmak içindir.
View Results mevcut veya en son yapılan simülasyonun çıktı
özetidir.
Command simülasyonun çalışması ile ilgili kontrollerin
yapıldığı karşılıklı etkileşimli bir komut alanıdır.
Break simülasyonun durdurulması için size zaman veya çeşitli
koşullar koymanızı sağlar.
Trace simülasyon içinde olan şeyler hakkında bilgilerin
tutulduğu bir tarih kısmıdır.
Watch çalışma işleminde yer alacak değişkenlere ve
açıklamalara göz atmanızı sağlar.
Report simülasyon çalışırken duraklatıldıktan sonra bir şeyin
sayısal değerine bakmak için kullanılır.
Setup çalışma işlemi hakkında bazı ayarlar yapmaya izin
verir. Mesela simülasyonun tam ekran çalıştırılması gibi.
Speed animasyonun ne kadar hız ile gideceğini ayarlamaya
yarar.
5. BİR BİLET GİŞESİNİN SİMÜLASYONU
Yapacağımız sinema gişesi simülasyon modeli için önce yeni
bir model penceresi açılmalıdır. Bu işlem
Sonra gerekli olan panel yerleştirilmelidir. Bu işlem için
gerekli olan panel Common panelidir. Bir panel yerleştirme işlemi için Attach
ikonundan açılan pencereden Common seçilebileceği gibi Tools/Options’dan da bu
işlem yapılabilir. Bu işlem aşağıdaki gibi Common paneli açacaktır.
Yerleştirilen panel sol tarafta gösterildiği gibi içinde
taşıdığı modüllerin ikonlarıyla beraber gözükecektir. Her ikonun altında
modülün ismi veya isminin bir kısmı yer almaktadır. Burada bulunan düğmeler
standart düğmeler olarak adlandırılırlar. Bu görünümün özelliğini değiştirmek
isterseniz yapılacak işlem bu alan üzerinde sağ tıklamak ve istenen seçeneğin
seçimidir. Bu ayrıca yanlışlıkla yerleştirilmiş bir panelin kaldırılması içinde
geçerli olan bir yöntemdir. Bir panelden modüller yerleştirmiş olsanız dahi o
paneli kaldırabilirsiniz. Eğer ekrana sığmayacak kadar büyük olarak
geliyorsa panelin içeriğinin tamamını görmek için üst taraftaki oklar kullanılmalıdır.
Yapacağımız model sadece altı çeşit modül içermektedir.
Arrive, Server, Depart, Simulate, Animate ve Statistics modülleri. Bir modül
yerleştirmek için öncelikle yerleştirmek istenen modül ikonunun üstüne
tıklanmalıdır. Daha sonra model penceresi üzerine gelindiğinde mouse dört yönlü
bir ok halinde gözükecektir. Modülün yerleşmesi istenen yere tıklanır ve modülümüz
yerleşir.
Yerleştirilen her modül en azından sadece isimi (modül
tutacağı) de olsa bir kutu şeklinde gözükür. Bir çok durumda modüller animasyon
gereçleri veya varsayılan isim ile birlikte gelirler. Animasyon gereçleri
genellikle modül tutacağının üzerinde isimler de genellikle altta yer alırlar.
Örnek olarak Arrive modülü yerleştirildiği zaman üst kısmında
daha sonra Station diyeceğimiz sağ tarafı yuvarlatılmış dikdörtgen ile ve
altında da ismi ile beraber gelir. Modülün üstündeki bu şekil sadece animasyon
amaçlı olup simülasyon çalıştırıldığında kullanıcıya ne olup bittiği hakkında
bir fikir verir. Bu animasyon objelerinin yerini değiştirebilir, üstünde oynama
yapabilir hatta animasyon yapmak istemiyorsanız tamamen silebilirsiniz. Bunun
model programa hiçbir etkisi olmaz.
Bir modüle kendi bilgilerimizin verilmesinden sonra animasyon
gereçlerini ve varsayılan ismi değiştirebiliriz. Bir modüle bilgi girişi o
modülün tutacağına çift tıklamak suretiyle açılan pencereden olur.
Simülasyonunu yapacağımız durum şu şekildedir. Müşteriler
film izlemek için sinema salonunun dış kapısına gelirler. (Biz bunu Arrive
modülünü kullanarak yapacağız) Daha sonra bilet gişesine doğru yürürler.
Biletlerini alırlar. (Burada servis istasyonu bilet gişesidir, kaynak ise gişe memurudur)
Daha sonra filmin gösterildiği salonun kapısına (Depart modülü) kadar yürürler.
Arrival Data bu istasyona gelişlerin zaman aralığı ve cinsi
ile ilgili bilgilerin verildiği kısımdır. Bu kısma gereken değeri yazmak için
bilet gişesinin bulunduğu bölgeye giderek gözlem yapmamız gereklidir. Elimize
bir kronometre alarak ilk müşterinin gelmesini bekleriz. İlk müşteri geldiğinde
kronometreyi çalıştırırız. 2. müşteri geldiğinde kronometredeki değeri
kaydederiz. Örneğin bu değer 2dk olsun. Bu şekilde müşteriler arası geliş
zamanlarını kaydederiz. Zaman etüdü bilgilerimize dayanarak ne kadar sayıda
gözlem yapacağımızı belirleriz. Örneğin yapmamız gereken gözlem sayısı 20 adet
olsun. Ölçtüğümüz değerler de sırasıyla şunlar olsun: 2 1.3
1.5 3 2.6 3.1 2.7 1.8 4.5 5.7
0.8 0.9 2.5 2.1 7.1 0.5
1.2 3.8 2.7 1.6 Elde ettiğimiz bu değerleri
windows içerisinde olan başlat>programlar>donatılar>not defteri
programını açarak buraya kaydederiz. Dosyamıza varsayılan olarak adsız ismi
verilir. Sonra not defteri programını kapatarak Arena programında Tools
menüsünde bulunan Input Analyzerı açarız. Yeni düğmesine basarak yeni bir dosya
açarız. Sonra file>data file>use existing sekmesine gelerek bir kere
tıklarız. Önümüze dağılım dosyalarının yerini soran bir diyalog penceresi
gelir. Varsayılan olarak bizden dst uzantılı olan dağılım dosyası ister. Bu tür
dosyalar Arena programının içerisinden yapılabilir. Fakat bizim için daha kolay
olan not defterine kaydettiğimiz değerlerdir. Aşağıdaki açılır ok menüsünden
All files veya txt seçeneği tıklanır ve daha önce yarattığımız adsız isimli
dosyayı seçebiliriz. Bu dosyaya çift tıklattığımızda Input analyzer buradaki
verileri grafikte histogram şeklinde gösterir ve ortalama ve standart sapma
gibi bilgileri bize verir. Bundan sonra yapacağımız işlem fit menüsündeki fit
all seçeneğini tıklayarak verilerimizin en doğru şekilde uyduğu dağılımı belirlemektedir.
Bizim örneğimizde bu dağılım 2.6 ortalama ve 1.87 standart sapmaya sahip
lognormal dağılımdır. Elde ettiğimiz LOGN(2.6, 1.87) değerini Arrive
modülündeki Time Between boşluğuna yazarız. Burada önemli olan nokta
değerler arasında en az bir boşluk olması gerektiğidir. Bu bilgi ister elle
ister aşağı düş oku yardımıyla çıkan menüden seçerek verilebilir. İkinci yol
tercih edilir ise burada Logn(LogMean , LogStd) değeri karşımıza çıkar. Logn
Lognormal dağılımı belirtmektedir. Buradaki LogMean yazısı silinerek 2.6,
LogStd silinerek 1.87 değeri yazılır.
Arena içinde herhangi bir dağılım vermek gerektiğinde
yapılması gereken işlem dağılımın İngilizce adının ilk dört değerini girmek,
bir parantez açmak ve girdiğiniz bu dağılımın ihtiyaç duyduğu verileri yazıp
parantezi kapatmaktır. Şüphe duyulması durumunda yapılacak işlem ok yardımıyla
çıkan menüden uygun dağılımı seçmek oradaki yazı verisini ihtiyaç duyulan
rakamsal veri ile yer değiştirmektir.
Yine Arrival Data bölümünden Mark Time Attribute kısmına
“gelis zamani” verisi girilmelidir. Mark Time Attribute kısmı gelisler
istasyonuna gelen her müşterinin zamanını belirtilmesi için ayrılan bir
kısımdır. Böylece simülasyon sonucunda çıktı alabilmek için bize gerekli olan
veriler elde edilecektir. Son olarak da Leave Data kısmında Arrive modülünü
terk eden parcaların izleyecekleri yolun belirlenmesi gerekir. Bizim
örneğimizde sinemanın dış kapısından gelen müşteriler gişeye kadar
yürümektedirler. Bu da Route kutusuna tıklanarak yapılacaktır. Route time olarak,
istersek sabit bir değer istersek de bir dağılım verebiliriz. Biz rota
zamanı olarak 0.2 değerini veriyoruz.
Hemen sonra proses yani işlem yapılan bir yer
yaratmamız gerekecek. Arena içinde işlemlerin yapıldığı, bu işlemlerin
zamanlarının belirtildiği modül Server modülüdür. Server modülünü de şekildeki
gibi değiştirerek basit işlem modelimizin gelişlerini ve işlem zamanlarını
vermiş bulunuyoruz.Server modülünün kuyruk kısmı üzerine tıklandığında üzerinde boy ayarlamaları yapılabilecek iki adet seçim karesi gözükecektir. Kuyruk miktarının artması ve animasyonun daha iyi izlenebilmesi için kuyruk boyu yukarıdaki şekildeki gibi uzatılmıştır.
Modülümüzün adını gişe olarak değiştirdik. İşlem zamanını bulmak için yine
gözlem yapmak zorundayız. Gişe memurunun her müşteri için bilet kesme zamanını
yine yukarıdaki gibi kaydederiz ve input analyzerda da bu verilerin uyduğu
dağılımı buluruz. Örnek olarak biz işlem zamanı olarak ortalaması 2.5dk,
standart sapması 0.5dk olan normal dağılım verdik. En son olarak da verilerin
çıkış adresi olarak Route seçeneğini seçtik. Route Time olarak da müşterilerin gişeden
sinema salonu kapısına yürüme zamanı olan 0.5dk değerini verdik. Ve Station
kısmına bir sonraki istasyon olarak cikis ismini verdik. Bizim örneğimizde
gişeden (server) sonraki istasyon sinema salonunun kapısıdır (depart) Buradaki
dikkat edilecek husus modülleri tek tek koyup da değerlerini tek tek girmemek
gerekir. İlk önce kullanacağımız arrive, server, depart modülünü
yerleştirmemiz, sonra istasyon isimlerini vermemiz, en son olarak da gerekli
değerleri girmemiz gereklidir. Modelimize müşterilerin gelişlerini, işlem görme
zamanlarını vermiş durumdayız. Şimdi müşterilerin sistemimizden çıkışları ile
ilgileneceğiz.
İlk olarak bu simülasyonun ayarlarının yapılacağı Simulate modülü
yerleştirilmelidir. Gerekli bilgiler aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Tamamlanmış Simulate Modülü
Projenin başlığı, bu
projenin kim tarafından yapıldığı, simülasyonun kaç kere tekrar edeceği, ne
zaman başlayıp ne zaman biteceği gibi bilgiler verildikten sonra model için
artık hazır durumdayız. Bu pencerede eğer tarih vermezsek Arena otomatik
olarak bilgisayarda bulunan tarihi varsayılan olarak alacaktır.
Simülasyon sonuçlarını görmek için bir de Plot özelliğinden
yararlanılacaktır. Buradan istediğimiz herhangi bir kuyruk miktarı veya bekleme
zamanı gibi verileri bir grafik olarak almak için yararlanılacaktır.
Plot eklemek için Animate modülünden yararlanılacaktır. Ancak
bu işlem Animate araç çubuğundan da yapılabilir. Fakat Animate modülü ile
yapmak biraz daha kolaydır.
Animate Modülü
Animate modülü yerleştirildikten sonra yapılması gereken işlemler aşağıdaki şekilde belirtilmiştir Animate modülünde ilk olarak animasyonu yapılan müşterilerden hangi göstergeler istendiğine karar verilmelidir. Bunu yapmak da Display As kısmındaki dört seçenekten istenilenleri seçmek yardımı ile olur. Bu örnekte sadece Plot istendiği için sadece o seçenek seçildi. Hemen sonra Data Object kısmında hangi nesneye ilişkin verilerden bir plot elde etmek istediğimizi belirttik. Daha sonra da bu veri ile ilgili bilgiler kısmını Information kısmı ile yaptık. Daha sonra Plot ile ilgili ayarlamalar yapmak üzere küçük grafik üzerine çift tıklanarak Plot ile ilgili ayarlamalarımızı yaptık. Bu ayarlamalar de aşağıdaki şekildedir.
Plot Diyalog Kutusu
Expressions bölümü Animate
modülünün verilerinde otomatik olarak dolduruldu. Bizim yaptığımız zaman
aralığını (Time Range), ve eksenlerle ilgili bilgileri vermek oldu.
Simülasyonumuzun güzel gözükmesi için draw menüsünden
yararlanarak yollar oluşturduk. Sinemamızın giriş kapısına arrive modülünün
animasyon şeklini sinema salonunun giriş kapısına da deparet modülümüzün
animasyon şeklini koyduk. Daha sonra sağ tarafta bulunan animasyon araç
çubuğundaki route butonuna bastık ve cusorumuz + şekline geldi. Sol
taraftaki arrive modülümüzün animasyon şeklinin içine tıklattıktan sora
müşterilerin izlemesini istediğimiz yolu belirleyerek server modülünün sol
taraftaki giriş kutusunun içine tıkladık. Böylelikle müşterilerimizin sinemanın
dış kapısından içeri girdikten sonra gişeye kadar olan yolu rotalamış olduk.
Daha sonra server modülünün sağ tarafındaki çıkış kutusunun içinden başlayarak
aynı şekilde sinema salonunun kapısına kadar olan yolu belirledik. Gişe
kuyruğundaki müşteri sayısını gösteren plotumuzu daha iyi görebilmek için
büyüterek ortaya yerleştirdik.
Output Analyzerın nasıl kullanıldığını görmek için Statistics Modülününden yararlanıyoruz. Elements paneliyle de yapabileceğimiz bu işlemi daha kolay yapabildiğimiz için Statisstics modülünü seçtik. Bu modül simülasyonun çalışması esnasında istediğimiz istatistik türünün kaydını tutar ve ismini bizim belirlediğimiz dat uzantılı bir dosyaya kaydeder. Statistics modülünde 5 tane konu başlığı vardır. Bunlar Tallies (akış zamanı ve kuyrukta bekleme zamanı gibi bilgileri kaydeder), Time-Persistent (kaynak, transporter, konveyör, kuyruk, depolanan parçalar, değişkenler, istasyon gibi konu başlıklarıyla ilgili istatistikleri tutar. Kaynak, transporter, konveyör kullanımıyla ilgili olarak meşgul birim sayısı, erişilebilir birim sayısı gibi bilgiler kaydedilir. Diğerleriyle ilgili olarak da o andaki sayısı kaydedilir.), Counters (bizim örneğimizde müşteri sayısını kaydeder), Outputs (eğer simülasyonun tekrar sayısı birden fazlaysa, simülasyon çıktılarının değerlerinin ortalama, minumum, maksimum, standart sapma gibi değerleri verir) Frequencies (bir olayın oluş sıklığı gibi bilgileri kaydeder, örneğin kaynağın boş kalma sıklığı gibi)
Statistics Modülünün
Tamamlanmış Hali
Biz örneğimizde Tallies’de
bulunan akış zamanı ile ilgili bilgilerin kaydını tutmak istiyoruz. Bunun için
add butonuna basıyoruz. Bize Tally name soruyor. Açılır ok penceresinden “akis
zamani” nı seçiyoruz. Save observations to a file kutucuğuna bir tik koyarak
bilgilerin kaydedileceği dosyayı "akiszamani.dat" şeklinde çift
tırnak içinde yazıyoruz. Eğer başka istatistik bilgilerini de tutmak
istiyorsanız farklı dosya isimleri vermeyi deneyiniz çünkü farklı dosya ismi
vermezseniz son yaptığınız işlemin bilgileri kaydedilir, daha öncekiler
silinir.Ok deyip pencereyi kapatıyoruz. Simülasyonu çalıştırdığımız zaman akış zamanı ile ilgili bilgiler akiszamani.dat isimli bir dosyaya kaydedilecek ,bizde bu dosyayı output analyzerda inceleyeceğiz
Modelimizi tamamladıktan sonra Go diyerek Simülasyonu çalıştırabilir veya Check diyerek önce hataları bulmasını isteyebiliriz. Check dedikten sonra hiçbir hata olmadığına dair bir mesaj gelecek ve Go dediğimizde de simülasyon çalışacaktır. Simülasyon bittikten sonra sonuçları görmek isteyip istemediğimiz sorulacaktır.
Eğer herşeyi doğru yaptık ise sonuçlarımız yaklaşık olarak şu
şekilde olmalıdır.
ARENA Simulation Results
KAĞAN EMRE YÜKSEL - License
#9400000
Summary for Replication 1 of 1
Project: Gise
Simulasyonu
Run execution date : 12/15/2000
Analyst: Kağan Emre
Yüksel
Model revision date: 15/12/2000
Replication ended at
time : 480.0
TALLY VARIABLES
Identifier
Average
Half Width Minimum Maximum Observations
_______________________________________________________________________________
gise_R_Q Queue
Time 3.4777
(Insuf)
.00000
12.157 180
akis
zamani
6.6261
(Insuf)
2.3798
14.732 179
DISCRETE-CHANGE VARIABLES
Identifier
Average Half Width Minimum
Maximum Final Value
_______________________________________________________________________________
gise memuru
Busy
.90946
(Insuf)
.00000
1.0000 1.0000
# in gise_R_Q
1.3041
(Insuf)
.00000
5.0000 .00000
gise memuru
Available 1.0000
(Insuf)
1.0000
1.0000 1.0000
COUNTERS
Identifier
Count Limit
_________________________________________
musteri
179 Infinite
Simulation run time: 0.58 minutes.
Simulation run complete.
Bundan sonra Statistics modülünde
kaydını tuttuğumuz dosyaların analizini yapmak için output analyzerı açıyoruz.
Yeni butonuna basarak output diyalog penceresini açıyoruz. Add butonuna
basarak Statistics modülünde Save observatios to a file kısmına ismini
yazdığımız akiszamani.dat dosyasını seçiyoruz. Daha sonra graph menüsünde
bulunan Barchart, Histogram, Moving avarege, Plot, Table gibi seçenekleri
seçerek çıktı dosyamızı daha ayrıntılı bir şekilde analiz edebiliriz.
6. ÇOK KULLANILAN MODÜLLERİN DETAYLI
İNCELENMESİ
6.1 Arrive Modülü
Arrive modülü parçaların dışarıdan modele doğru gelişlerinin
doğuş yeridir. Çift tıkladığımız zaman içine gireriz ve Arrive diyalog kutusu
karşımıza çıkar.
Arrive modülüne girebileceğimiz bilgi türleri üç kısma
ayrılmıştır. Enter Data, parçalar için giriş noktasının tarif edildiği kısım;
Arrival Data, Gelişlerin kendisinin tarif edildiği kısım, Leave Data, parçalar
bir kere sisteme geldikten sonra parçalara neler olduğunu belirten kısım.
Enter Data kısmında Station yani istasyon olarak Gelisler
dedik. Arena içinde bir İstasyon parçaların transferi için ismi olan birer
fiziksel yerdir. Bu alanı mutlaka doldurmanız gerekir. Veya Arena’nın kendi
verdiği varsayılan isimi kabul etmek gerekir. Bu özellik modül içindeki bütün
gri alanlar için geçerlidir.
Arrival Data bölümünde, ilk olarak Batch Size olarak 1
değerini görmekteyiz. Bu değer Arena’nın otomatik olarak atadığı bir değerdir.
Yığın boyutu anlamına gelir. Bu bir seferde bir çaların bir kere geldiğini
belirtmektedir. Time Between alanına Logn(2.6,1.87) dağılımı verildi.
MarkTime Attribute kısmını gelis zamani olarak doldurduk.
Bunun anlamı, her parçanın geldiği anın hafızada saklanmasını istememizdir.
Çünkü daha sonra akış zamanlarını ve parçaların ne zaman sistemi terk
ettiklerinin ve ne kadar sistemde kaldıklarının hesabını bilmek isteyebiliriz.
Leave Data kısmında Modülleri birbirlerine bağlamak için iki
yol vardır. Route veya Connect. Route seçeneğini seçtiğinizde ise 3 seçenek
karşımıza çıkar bunlar StNm: istasyon ismi girilir. (bizim örnekte bu
şekildedir) Seq: sequence yani sırayla manasına gelir. Bu seçeneği seçtiğimizde
istasyon ismine gerek kalmadan istasyonlar sırayla birbirine bağlanacaktır. Son
seçenek Expr: Expression yani tanım demektir. İstasyonlar birbirine
kullanıcının verdiği tanıma göre bağlanır.
Diğer bir seçenek ise Connecttir. Buna göre parçalar,
modüller arasında hareket ederken herhangi bir zaman kaybına uğramadan
direk olarak bir sonraki modüle geçerler.
6.2 Server Modülü
Server modülü makinayı, kaynağı, kuyruğu, ve parçaların
işlenmeleri için gerekli zamanları içerir.
Server modülü de üç alandan oluşmuştur. Enter Data, Server
Data ve Leave Data bölümleri. Enter Data, modüle gerekli olan istasyon ismin
vermektedir. Server Data, parçalara Server’ dayken neler olduğunu
açıklamaktadır. Leave Data bölümü ise bu modülü terk eden parçaların kontrolü
ile ilgilenir.
Enter Data kısmında yaptığımız bütün işlem Station kısmına
Server modülünün ismi olacak olan Gişe değerini yazmaktı. Server Data kısmında,
Kaynak ismini gise memuru olarak kabul ettik. Process Time alanını parçaların
bu makinada ne kadar işlem görmelerini istiyorsak o değere göre doldurduk.
Resource Statistics kutusu varsayılan olarak seçili durumda geldi böylece
gişenin kullanımını görebileceğiz. Yine varsayılan olarak gelen değerler
arasında kuyruk uzunluğu, ve kuyrukta geçen süreler yer almaktadır. Bu
seçenekler Queue düğmesine tıklanır ise görülecektir.
Leave Data kısmına yine Route seçeneği seçilerek bir sonraki
istasyon olan cikis yazıldı ve route time olarak 0.5dk değeri girildi.
6.3 Depart ModülüDepart modülü sistemi terk eden parçaları göstermektedir.
Depart modülünün üç alanı Enter Data, müşterilerin sistemi
terk etmeye nasıl başlayacakları; Count, sistemi terk eden müşterilerin
sayısını bilmek istiyorsak; Tally, müşteriler sistemi terk ederken onlar
hakkında not almak istediğimiz herhangi bir şey olup olmadığı kısımlarında
gerekli bilgileri verdik.
Enter Data’da istasyonu cikis ismiyle adlandırdık ve kalan
kısımları varsayılan olarak bıraktık. Böylece bu noktanın basit bir çıkış
noktası olduğunu belirttik.
Count alanında Individual Counter düğmesine tıkladık ve
sayıcıya musteri adını verdik. Müşteriler sistemi terk ettikçe birer birer
artacak olan Depert modülünün üst kısmındaki kutucuktur.
Sistemi terk eden müşterilerin hesabının yapılması ve akış
zamanlarının kayıtlarının tutulması için Tally alanında Individual Tally
seçildi. Akis zamani adı verildi ve Arrive modülünde verdiğimiz dağılım olan
gelis zamani Attribute kısmına yazıldı. Interval kısmının seçilmesi ile Arrive
modülünde müşteri gelis zamani belirtildiği zaman ile Depart çıktığı ana
kadarki kaydın tutulması sağlandı. Böylece müşterinin akış zamanı Arrive
modülünde başlayıp, Depart modülünde son buldu.
6.4 Simulate Modülü
Çalışma uzunluğu, tekrar sayısı Simulate modülünden verilir.
Project alanında projenin başlığı, analiz yapanın adı, projenin tarihi belirtilir.
Replicate alanında varsayılan tekrar sayısı 1’ dir. Başlangıç zamanı 0,
bitiş zamanı 480 (dk) olarak belirtildi. (8 saat * 60 dk = bir günde çalışılan
zaman)
6.5 Dinamik Plot
Yerleştirdiğimiz Plot Kuyruktaki adedi hesaplamızı sağladı.
Animate modülünde Data Object kısmında ilk olarak Queue seçildi ve daha sonra
Queue name kısmındaki menüden gise_R_Q seçildi.(burada bir tane olmasına rağmen
ileride kuracağımız büyük modellerde bu çok daha fazla olacaktır. Bu menü bizi
her birinin ismini hatırlama zorunluluğundan kurtarır.) Information alanında
Number In Queue kısmını seçtik. Daha sonra bir sonraki ayarlamaya geçmek için
bu kutuyu kapattık.
Plot diye bahsettiğimiz şey Animate modülünün üstündeki
grafiktir. Plot’ ların boyları üstlerine tıklandığında gelen köşe noktalardan
değiştirilebilir. Plot ile ilgili diğer işlemler ancak bu grafiğin üzerine çift
tıklanması durumunda ayarlanabilir.
Expressions kısmı Plot edilecek nesnelerin listesini içerir.
Plot alanının etrafının bir çerçeve ile çizilmesi istendi ve Bounding Box
yaptık. Refresh olarak full seçildi. Sağ tarafta bulunan Area, Border ve Fill
Area kısımlarıyla da renk ayarlamaları yapılabilir. Son olarak da en altta
X-Labels işaretlenerek grafiğin altında değerler olması sağlandı.
7. SONUÇ
Bu sonuçlar karşılaştırıldığında
Arena’ nın diğer simülasyon programlarından farklı olduğu yerler gözükmektedir.
Arena simülasyon dillerinin
esnekliğinin yüksek seviyeli modelleme yeteneğini simülasyon dışı dillerle
(Visual Basic, Fortran, C) desteklemektedir. Bu işlemi de templateler ve
modüller oluşturarak sağlamaktadır. Arena’ da istendiği zaman SIMAN simülasyon dilinden modüller yerleştirilebilmekte ve elle simalasyon dili yardımıyla yazar gibi komutları ekranda tıklayarak yerleştirebilmekteyiz. Bu şekilde üretim hattından, hazır yiyecek firmalarına, hizmet temelli firmalara kadar bir çok dalda simülasyon yapılabilmektedir. Ayrıca Arena içinde bulunan verilerin analiz yöntemleri de ister girdi ister çıktı olsun verilerin analiz edilmesinde kullanımı son derece kolaylaştırmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder